Broeder Science: Communicatiepatronen en -thema's bij de ziekte van Alzheimer
Wat?
Communiceren is een vak apart. Zonder dat Broeder Joost te veel ingaat op het onderwerp, kunnen we stellen dat er minimaal 2 zaken nodig zijn: een ontvanger en een verzender van een boodschap. Wanneer één van deze twee niet genoeg aandacht heeft voor de boodschap, kan dat flink wat problemen opleveren.
Zo kan het zijn dat iemand iets heel doms zegt, terwijl iedereen aandachtig luistert. Maar ook dat iemand iets bijzonder verstandigs zegt, terwijl iedereen de andere kant op kijkt. Dit laatste is voor Broeder Joost enorm herkenbaar. De wereld zou er goed aan doen, meer naar Broeder Joost te luisteren. Terwijl Broeder Joost dit typt, heeft hij zijn schoenen uitgedaan en is er naast gaan lopen.
Maar hoe zit het met een gezonde communicatie, terwijl één van de twee partijen zich in een andere realiteit begeeft? Er is weinig onderzoek gedaan naar communicatiepatronen tussen Alzheimerpatienten en hun zorgverleners en naasten. Christine L. Williams, een professor van de Florida Atlantic University (FAU), heeft dit onderzocht en kwam in de afgelopen zomer met haar bevindingen.
Haar moeder is gediagnosticeerd met de ziekte van Alzheimer, en zij zag hoe de communicatie tussen haar moeder en vader flink wat deuken opliep. Geinspireerd door dit tafereel onderzocht zij communicatiepatronen bij getrouwde stellen waarbij één van de twee partijen gediagnosticeerd is met de ziekte van Alzheimer.
Hoe?
Het team bezocht wekelijks 15 getrouwde stellen thuis, voor tien weken lang, en keek met name naar korte gesprekjes die zij voerden gedurende 10 minuten terwijl de onderzoeker in een andere kamer was. De gesprekken werden opgenomen en uiteindelijk zijn er een 30-tal gesprekken geanaliseerd door het onderzoeksteam. Er werd gekeken naar verschillende thema's die aangehaald werden door de mantelzorgers, de reacties op wat de ander zegt en bepaalde gespreksvormen die, op het gebied van communicatie, het meeste rendement hadden.
En toen?
Er werd een tiental gespreksthema's of patronen onderscheiden in de communicatie tussen de twee partijen:
Dagelijks nieuws - Ditjes en datjes-gesprekken over wat er die dag gebeurd is, gaat gebeuren of kan gebeuren.
Verwachtend wachten - Terwijl een van de twee zoekend naar woorden is, of zelfs helemaal niets zei, bleef de mantelzorger stil, maar bleef betrokken in het gesprek. De stilte van de mantelzorger was van grote waarde, omdat het de ruimte geeft voor iemand die naarstig opzoek is naar de juiste woorden.
Verlangen van verbinding - Actief betrokken zijn in een gesprek als doel, los van de daadwerkelijke inhoud van een gesprek. Dat een naaste onsamenhangende verhalen vertelde is bijzaak, maar dát ze een verhaal vertelde, was voor de mantelzorger al winst.
Zoeken naar manieren voor communicatie - Ondanks verschillende tevergeefse pogingen om hun naasten te bereiken, bleven mantelzorgers manieren zoeken om dat toch te doen. Keer op keer. Verschillende gespreksonderwerpen werden aangehaald in een zoektocht hun naasten te activeren en een enkeling begon zelfs een liedje te zingen (met succes, overigens).
Acceptatie van onjuistheden - Tijdens gesprekken over gedeelde herinneringen (zoals hoe men elkaar ontmoet heeft), koos de mantelzorger ervoor bepaalde onjuistheden zo te laten, zonder zijn eigen versie, die feitelijk meer juist was, in te brengen of zijn of haar naaste te verbeteren.
Delen van herinneringen - Een van de meest voorkomende gespreksonderwerpen waren gedeelde herinnereingen. 'Weet je nog toen..' was een veelgehoorde manier om een gesprek te beginnen. Dit werd vele malen gevolgd door het feit dat de naaste het niet meer kon herinneren, maar mantelzorgers bleven deze manier van een gesprek beginnen hanteren, en gingen over tot het terughalen van een andere herinnering.
Verhalen vertellen - Dit communicatiepatroon trad veel op wanneer de mantelzorger weinig respons kreeg van zijn of haar naaste. Er werd een verhaal verteld, voornamelijk om de stilte op te vullen.
Creatie van een ondersteunende sfeer - Dit patroon kwam voor wanneer de mantelzorger zijn of haar naaste uitnodigde, aanmoedigde en ondersteunde in een respons op wat er besproken werd. Simpele vragen die uitnodigen tot een gesprek vielen hier onder, zoals 'Zit je lekker?'
Enthousiasme op onverwachte reacties - Dit fenomeen kwam voor wanneer de naaste een plotselinge reactie gaf, die an sich erg humorvol was. De reactie erop (lachen of in elk geval blijdschap), was voor de naaste erg waardevol.
Naast deze patronen en thema's die van grote waarde bleken, werden er ook zaken gesignaleerd die op termijn een negatief effect hadden op de band tussen de twee partijen. Zij het onbewust, nam de mantelzorger regelmatig de rol van educator op zich, waarbij hij of zij zaken probeerde te leren aan de naaste. Namen van familieleden of vrienden, corrigeren van gebeurtenissen, etc. De frustratie die hiermee gepaard ging, werd uiteindelijk geprojecteerd op de mantelzorger zelf, waarbij de partij met Alzheimer kortaf, boos of in elk geval geirriteerd reageerde. Goed bedoeld van de mantelzorger, maar niet al te best voor de band.
En nou?
Dit onderzoek gaat met name over communicatiepatronen en -thema's bij getrouwde stellen waarbij één partij de diagnose Alzheimer heeft. Daarmee is het voor partners van Alzheimerpatienten van belang, maar ook zorgverleners die in hun dagelijks werk te maken hebben met de ziekte van Alzheimer. Menig zorgproffesional, maar ook menig mantelzorger, past bovenstaande patronen en thema's van nature al toe in hun communicatie, maar dat maakt het onderzoek niet minder waardevol.
Al is het alleen al omdat er een enorm gat is, wetenschappelijk gezien, op het gebied van communicatiepatronen tussen 2 partijen in combinatie met de ziekte van Alzheimer. Deze studie nodigt bovendien uit voor meer studies op het zelfde gebied, zij het op een grotere schaal.
De zorg voor een naaste met Alzheimer zal uiteindelijk de kracht van de meest gemotiveerde mantelzorger leegtrekken, en iedere studie, ieder onderzoek, die deze zorg lichter maakt, is meer dan welkom.
Mijn hemel, Broeder Joost, wat rete-interessant! Heb je ook een bron voor dit verhaal?
Jazeker, leergierige lezer(es): http://www.eurekalert.org/pub_releases/2015-07/fau-nas071015.php
#Communicatie #Alzheimer #Taalstoornis #Mantelzorg #Verpleegkunstje #Science
